Ders AdıKodu Yerel KrediAKTS Ders (saat/hafta)Uygulama (saat/hafta)Laboratuar (saat/hafta)
Lineer Modeller IST309235300
ÖnkoşullarYok
YarıyılGüz, Bahar
Dersin Diliİngilizce, Türkçe
Dersin SeviyesiLisans
Dersin TürüSeçmeli @ İstatistik Lisans Programı (%30 İngilizce)
Ders KategorisiTemel Meslek Dersleri
Dersin Veriliş ŞekliYüz yüze
Dersi Sunan Akademik Birimİstatistik Bölümü
Dersin KoordinatörüGülhayat Gölbaşı Şimşek
Dersi Veren(ler)Gülhayat Gölbaşı Şimşek
Asistan(lar)ı
Dersin AmacıBu dersin amacı, öğrencilerin lineer modellerin temel teorik yapısını ve uygulamalarını kavrama; lineer modellere özgü temel matris işlemleri, parametre tahmin yöntemleri, hipotez testleri ve güven aralıklarını uygulama; ayrıca tam ve tam olmayan ranklı modeller, varyans bileşenleri ve karışık modeller gibi farklı lineer model türlerini tanıma ve kullanma yeterliklerini kazanmalarını sağlamaktır.
Dersin İçeriğiKaresel Formlar Ve Dağılımları; Tam Ranklı Modellerin Matris Gösterimi; Tam Ranklı Modellerde Parametre Tahmini Ve Hipotez Testleri
Ders Kitabı / Malzemesi / Önerilen Kaynaklar
  • Akdeniz, F., & Öztürk, F. Lineer Modeller (No: 38). A.Ü.F.F. Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, 1996.
  • Myers ve Milton. Lineer İstatistiksel Modeller Teorisine Giriş Dersi. PWS-KENT, 1991.
  • Rencher, Alvin C. İstatistikte Lineer Modeller. 2. Baskı, John Wiley & Sons, INC., New York, ABD, 2008.
Opsiyonel Program BileşenleriYok

Ders Öğrenim Çıktıları

  1. Öğrenciler lineer modelleri matris notasyonu kullanarak ifade edebileceklerdir.
  2. Öğrenciler lineer modellerin tahmini için gerekli matris işlemlerini uygulayabileceklerdir.
  3. Öğrenciler lineer modellemede parametre tahmini ve hipotez testi mantığını kavrayabileceklerdir.
  4. Öğrenciler herhangi bir veriyi modelleyip hipotezleri test edebileceklerdir
  5. Öğrenciler tam ranklı olmayan modelleri tanımlayabileceklerdir

Ders Öğrenim Çıktısı & Program Çıktısı Matrisi

DÖÇ-1DÖÇ-2DÖÇ-3DÖÇ-4DÖÇ-5

Haftalık Konular ve İlgili Ön Hazırlık Çalışmaları

HaftaKonularÖn Hazırlık
1Konu Anlatımı: Lineer modellerde kullanılan bazı basit matris işlemleri, transpoze ve vektör notasyonları. Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): Bir matrisin transpozesinin alınması, vektör notasyonlarının gösterilmesi ve basit matris çarpım işlemlerinin yapılması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Matris işlemleri ve vektör notasyonlarının lineer modelleri daha anlaşılır ve kompakt biçimde ifade etmedeki rolünün tartışılması1. Vektör uzayı, alt vektör uzayı ve lineer dönüşümlerle ilgili kısımların okunması Kaynak: Ders kitabı, 1-26.
2Konu Anlatımı: Lineer modellerde kullanılan matrislerin ortogonalliği ve tersleri (inversleri), özdeğerler, özvektörler ve spektel ayrışım. Sınıf-içi uygulama Bir matrisin ortogonalliğinin kontrol edilmesi tersinin bulunması ve özdeğer–özvektörlerinin hesaplanması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Ortogonallik, ters matris ve özdeğer–özvektör kavramlarının matematiksel hesaplamaları kolaylaştırmadaki temel rollerinin tartışılması.1. Bazı matrisler ve genelleştirilmiş inversler, özdeğerler, özvektörler ve spektral ayrışım, parçalama matrisler ve matrislerin kronecker çarpımı bölümlerinin okunması. Kaynak: Ders Kitabı, 26-35.
3Konu Anlatımı: Lineer modellerde kullanılan, pozitif tanımlı matrisler, matrislerin rankı, izi (trace) ve idempotent matrisler. Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): Küçük boyutlu bir matris için rank ve trace hesaplaması ve idempotentliğin kontrol edilmesi. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Rank, trace ve idempotent matris kavramlarının lineer cebirdeki temel önemi ve farklı problemlerin çözümünde sağladığı kolaylıkların tartışılması. Kısa Sınav 1 (25 dk.): Ders sonunda işlenen konulara ilişkin kısa sınavın yapılması.1. Pozitif tanımlı matrisler, matrislerin rankı, izi (trace) ve idempotent matrisler bölümünün okunmasu Kaynak: Ders kitabı, 36-49.
4Konu Anlatımı: Lineer modellerde, normal dağılım, Ki-kare dağılımı, t-dağılımı, F-dağılımı kullanımı, karesel formların dağılımı. Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): t, ki-kare ve F dağılımları üzerine örnek soruların çözülmesi. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Normal,Ki-kare, t, F-dağılımlarının hangi durumlarda kullanıldığının tartışılması.1. Normal dağılım Ki-kare dağılımı, t-dağılımı, F-dağılımı kullanımı karesel formların dağılımı bölümlerinin okunması. Kaynak: Ders kitabı, 81-106.
5Konu Anlatımı: Lineer modellerde kullanılan karesel formdaki matris ve vektörlerin beklenen değerleri ve varyansları, karesel formların bağımsızlığı. Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): Basit matris ve vektör örnekleri üzerinde karesel formların beklenen değer ve varyanslarının hesaplatılması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Karesel formların kullanım alanlarının tartışılması. Kısa Sınav 1 (25 dk.): Ders sonunda işlenen konulara ilişkin kısa sınavın yapılması.1. Karesel formların beklenen değeri ve varyansı, karesel formların bağımsızlığı bölümlerinin okunması Kaynak: Ders Kitabı, 106-119.
6Konu Anlatımı: Bazı lineer model örnekleri (bir ve birden çok açıklayıcı değişkenli lineer modeller, tasarım modelleri, varyans bileşenleri ve karışık modeller, rasgele katsayılı ve ölçme hatası içeren modeler). Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): Basit veriler üzerinde bir ve çoklu doğrusal regresyon modellerinin kurulması ve yorumlanması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Lineer model türlerinin farklı disiplinlerdeki (ekonomi, mühendislik, sosyal bilimler) uygulama örnekleri üzerine tartışma.1. Bazı Lineer Model Örnekleri bölümünün okunması Kaynak: Ders Kitabı, 123-140.
7Konu Anlatımı: Lineer modellerde parameter tahmini (tam ve tam olmayan ranklı modellerde parameter tahmini). Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): tam ve tam olmayan ranklı modeller için parametre tahminlerinin hesaplatılması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Tam ve tam olmayan ranklı modellerin sonuçlarının güvenilirlik ve yorumlanabilirlik açısından farklarının değerlendirilmesi.1. Parametre tahmini bölümünün okunması Kaynak: Ders kitabı, 141-156.
8Ara Sınav 1
9Konu Anlatımı: Hipotez testleri (tam ranklı modelde hipotez) testleri, olabilirlik oram test istatistiğinin lagrange çarpanları yöntemi ile elde edilmesi. Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): Tam ranklı regresyon modelinde hipotez kurulması ve olabilirlik oranı test istatistiğinin hesaplanması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Hipotez testlerinin, modeldeki parametrelerin anlamlılığını değerlendirmede neden önemli olduğunun değerlendirilmesi.1. Tam ranklı modelde hipotez ve olabilirlik oram test istatistiğinin lagrange çarpanları yöntemi ile elde edilmesi. Kaynak: Ders Kitabı, 181-190.
10Konu Anlatımı: Olabilirlik oran test istatistiğinin bazı gösterimleri tam ranklı olmayan modelde hipotez testleri. Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): Olabilirlik oran testi ve tam ranklı modellere ilişkin soruların çözülmesi. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Örnek soru çözümlerinin tartışılması Kısa sınav 3 (25 dk): 8. Hafta ve 9. Haftada işlenen konuları içeren bir kısa sınavın yapılması.1. Olabilirlik oran test istatistiğinin bazı gösterimleri tam ranklı olmayan modelde hipotez testleri bölümlerinin okunması. Kaynak: Ders kitabı, 190-201.
11Konu Anlatımı: Güven aralıkları (tam ve tam olmayan modellerde güven aralıkları). Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): Küçük bir veri seti üzerinden tam ranklı bir modelde parametre için %95 güven aralığının hesaplatılması; ardından tam olmayan ranklı modelde güven aralığı elde etme. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Tam olmayan ranklı modellerde güven aralıklarının neden zor olduğunun tartışılması.1. Güven aralıkları bölümünün okunması. Kaynak: Ders Kitabı, 201-208.
12Konu Anlatımı: Bazı lineer model uygulamaları (öngörii aralıklan, tolerans Noktaları). Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): Küçük bir veri seti üzerinden kurulan lineer modelde belirli bir gözlem için öngörü aralığının hesaplatılması; ardından tolerans noktalarının nasıl belirlendiğinin gösterilmesi. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Öngörü aralıklarının gelecekteki değerleri tahmin etmedeki, tolerans noktalarının ise veri setindeki yayılımı değerlendirmedeki rolü üzerine tartışma yapılması.1. Bazı lineer model uygulamaları bölümünün okunması. Kaynak: Ders kitabı, 208-213
13Konu Anlatımı: Kalibrasyon problemi, lineer modellerin özdeşliği, basit lineer modellerde paralellik ve kesişme hipotezleri Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): Aynı bağımlı değişken için iki farklı regresyon doğrusunun paralellik ve kesişme hipotezlerinin küçük bir veri seti üzerinden sınanması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Paralellik ve kesişme hipotezlerinin, kalibrasyon problemlerinde ve modellerin özdeş olup olmadığının değerlendirilmesinde nasıl kullanıldığının tartışılması1. Kalibrasyon problemi, lineer modellerin özdeşliği, basit lineer modellerde paralellik ve kesişme hipotezleri bölümlerinin okunması. Kaynak: Ders kitabı, 213-223.
14Konu Anlatımı: Kesişme noktasının tahmini, optimal tasarım ve varyans analizi tablosu. Sınıf-içi Uygulama (5 dk.): İki doğrusal doğrunun kesişme noktasının küçük bir veri seti üzerinden tahmin edilip güven aralığının hesaplanması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk.): Kesişme noktasının tahmininde belirsizliklerin neden ortaya çıktığı ve veri tasarımının bu belirsizlikleri nasıl etkilediği üzerine tartışma. Kısa sınav 4: Ders sonunda, derste işlenen konularla ilgili kısa sınav içeren bir kısa sınavın yapılması.1. Kesişme noktasının tahmini, optimal tasarım ve varyans analizi tablosu bölümlerinin okunması. Kaynak: Ders kitabı, 223-233.
15Konu Anlatımı: Soru çözümü ve genel tekrar.1. Problemler bölümünün incelenmesi. Kaynak: Ders kitabı, 244-250.
16Final

Değerlendirme Sistemi

EtkinliklerSayıKatkı Payı
Devam/Katılım145
Laboratuar
Uygulama
Arazi Çalışması
Derse Özgü Staj
Küçük Sınavlar/Stüdyo Kritiği425
Ödev
Sunum/Jüri
Projeler
Seminer/Workshop
Ara Sınavlar130
Final140
Dönem İçi Çalışmaların Başarı Notuna Katkısı
Final Sınavının Başarı Notuna Katkısı
TOPLAM100

AKTS İşyükü Tablosu

EtkinliklerSayıSüresi (Saat)Toplam İşyükü
Ders Saati143
Laboratuar
Uygulama
Arazi Çalışması
Sınıf Dışı Ders Çalışması143
Derse Özgü Staj
Ödev
Küçük Sınavlar/Stüdyo Kritiği43
Projeler
Sunum / Seminer
Ara Sınavlar (Sınav Süresi + Sınav Hazırlık Süresi)125
Final (Sınav Süresi + Sınav Hazırlık Süresi)125
Toplam İşyükü :
Toplam İşyükü / 30(s) :
AKTS Kredisi :
Diğer NotlarYok