Ders AdıKodu Yerel KrediAKTS Ders (saat/hafta)Uygulama (saat/hafta)Laboratuar (saat/hafta)
Temel TaneciklerFIZ464035300
ÖnkoşullarYok
YarıyılGüz, Bahar
Dersin Diliİngilizce, Türkçe
Dersin SeviyesiLisans
Dersin TürüSeçmeli @ Fizik Lisans Programı (%30 İngilizce)
Ders KategorisiTemel Meslek Dersleri
Dersin Veriliş ŞekliYüz yüze
Dersi Sunan Akademik BirimFizik Bölümü
Dersin KoordinatörüDeniz Sunar Çerçi
Dersi Veren(ler)
Asistan(lar)ı
Dersin AmacıBu dersin amacı; öğrencilere parçacık fiziğinin temel kavramlarını tanıtmak ve tarihsel gelişimini açıklamaktır. Öğrencilerin Standart Model’in yapısını ve sınırlarını anlamaları, leptonlar, kuarklar ve bozonların özelliklerini karşılaştırmaları hedeflenmektedir. Ayrıca, parçacık hızlandırıcıları ve dedektörlerin işlevlerini analiz edebilmeleri, antimadde, nötrino fiziği, Higgs mekanizması ve Standart Model ötesi teoriler hakkında güncel bilgileri yorumlayabilmeleri amaçlanmaktadır. Öğrencilerin edindikleri bilgileri güncel deneyler ve projeler ışığında tartışmaları ve parçacık fiziğinin gelecekteki araştırma yönelimlerine dair öngörüler geliştirmeleri beklenmektedir.
Dersin İçeriğiTemel parçacıkların tarihsel keşfi; standart model ve parçacık sınıflandırmaları; leptonlar, kuarklar ve bozonlar; temel etkileşmeler; anti madde kavramı; hızlandırıcılar ve dedektörler; nötrino fiziği ve standart model ötesi arayışlar (karanlık madde, süpersimetri, uzun-ömürlü parçacıklar).
Ders Kitabı / Malzemesi / Önerilen Kaynaklar
  • Introduction To Elementary Particles, D. Griffiths, John Wiley & Sons, 2008. ISBN 10: 3527406018 ISBN 13: 9783527406012. Temel Parçacıklara Giriş-Çeviri: Introduction To Elementary Particles, D. Griffiths- Editör: G. Önengüt, Nobel Akademeik Yayıncılık, 2015. ISBN : 9786051339290
  • Edwards, D. A., & Syphers, M. J. Introduction to the Physics of High Energy Accelerators. 1st ed., John Wiley & Sons, 1993.
  • Minty, M. G., & Zimmermann, F. Measurement and Control of Charged Particle Beams. Springer, 2003.
  • Conte, M., & MacKay, W. An Introduction to the Physics of Particle Accelerators. 2nd ed., World Scientific, 2008.
  • Wille, K. The Physics of Particle Accelerators: An Introduction. Oxford University Press, 2000.
  • Stupakov, G., & Penn, G. Classical Mechanics and Electromagnetism in Accelerator Physics. Springer, 2018.
Opsiyonel Program BileşenleriYok

Ders Öğrenim Çıktıları

  1. Bu dersi başarıyla tamamlayan öğrenciler, Parçacık Temel parçacıkları ve etkileşimlerini tanımlayabileceklerdir.
  2. Standart Model’in yapısını ve sınırlarını açıklayabileceklerdir.
  3. Kuark ve leptonların özelliklerini karşılaştırabileceklerdir.
  4. Temel kuvvetlerin özelliklerini ve taşıyıcı bozonları ayırt edebileceklerdir.
  5. Parçacık dedektörlerinin temel çalışma prensiplerini açıklayabileceklerdir.
  6. Parçacık hızlandırıcılarının bilimsel araştırmalardaki rolünü değerlendirebileceklerdir.
  7. Antimadde ve nötrino fiziği ile ilgili güncel bilgileri tartışabileceklerdir.
  8. Standart Model ötesi yaklaşımları (ör. karanlık madde, süpersimetri) değerlendirebileceklerdir.
  9. Deneysel ve teorik parçacık fiziğinin güncel gelişmelerini takip edebileceklerdir.

Ders Öğrenim Çıktısı & Program Çıktısı Matrisi

DÖÇ-1DÖÇ-2DÖÇ-3DÖÇ-4DÖÇ-5DÖÇ-6DÖÇ-7DÖÇ-8DÖÇ-9

Haftalık Konular ve İlgili Ön Hazırlık Çalışmaları

HaftaKonularÖn Hazırlık
1Konu Anlatımı: Giriş ve parçacık fiziğine tarihsel bakış. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): Temel parçacıkların sınıflandırılması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): Parçacıkların rolü ve önemi.1. Temel parçacık tablosunu incelemek, Kaynak: Introduction to Elementary Particles– D. Griffiths, Bölüm 1-2 Ek Kaynak: Particle Data Group (PDG) online tables
2Konu Anlatımı: Standart Model’in genel yapısı. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): Parçacık kartları ile sınıflandırma. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): Standart Model’in sınırları..1. Standart Model şeması incelenmesi. 2. Temel parçacık türlerinin öğrenilmesi Kaynak: Modern Particle Physics – Mark Thomson – Bölüm 2 Ek Kaynak: CERN Public Outreach – CERN – Online.
3Konu Anlatımı: Leptonlar ve özellikleri. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): Elektron ve nötrino karşılaştırması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): Nötrino neden özeldir?” 1. Lepton ailesinin incelenmesi. 2. Nötrino osilasyonu kavramı araştırılması Kaynak: Introduction to Elementary Particles D. Griffiths – Bölüm 2 Ek Kaynak: Review of Particle Physics (Neutrinos) – Particle Data Group – Online.
4Konu Anlatımı: Kuarklar ve renk yükü. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): Kuark kombinasyonları ile hadron oluşturma. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): Protonun kararlılığı. Kısa Sınav 1 (15 dk.): Ders sonunda, derste işlenen konuları içeren bir kısa sınavın yapılması.1. Kuark türlerinin incelenmesi. 2. Hadron sınıflandırmasının öğrenilmesi Kaynak: Quarks and Leptons – F. Halzen & A. Martin – Bölüm 3 Ek Kaynak: Review of Particle Physics (Hadrons) – Particle Data Group – Online. Kısa Sınav 1: Parçacık sınıflandırması tanımı ve özellikleri.
5Konu Anlatımı: Temel kuvvetler ve bozonlar. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): Feynman diyagramı örnekleri. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): Güçlerin birleşmesi mümkün mü?1. 4 temel kuvvetin incelenmesi. 2. Taşıyıcı bozonların özellikleri araştırılması Kaynak: Modern Particle Physics – Mark Thomson – Bölüm 4 Ek Kaynak: Symmetry Magazine- Fermilab/CERN – Online.
6Konu Anlatımı: Antimadde ve keşifleri. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): Pozitron örneği. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): Antimadde evrende neden yok?1. Antimadde kavramının incelenmesi. 2. PET taramalarında kullanımının araştırılması Kaynak: Introduction to Elementary Particles – D. Griffiths-Bölüm 3 Ek Kaynak: Antimatter Resources – NASA – Online5.)
7Konu Anlatımı: Parçacık hızlandırıcıları. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): LHC diyagramı incelemesi Sınıf-içi Tartışma (5 dk): Büyük hızlandırıcılar neden gerekli?1. Hızlandırıcı türlerinin incelenmesi. 2. LHC yapısının araştırılması Kaynak: Modern Particle Physics – Mark Thomson– Bölüm 5 Ek Kaynak: LHC Guide – CERN – Online.
8Ara Sınav 1
9Konu Anlatımı: Parçacık dedektörleri. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): CMS dedektör kesiti incelemesi. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): “Parçacıkları nasıl görürüz?”1. Dedektör bileşenlerinin incelenmesi. 2. İz dedektörleri üzerine araştırma Kaynak: Introduction to Elementary Particles – David Griffiths– Bölüm 4 Ek Kaynak: CMS Outreach Material – CERN –Online.
10Konu Anlatımı: Nötrino fiziği ve güncel deneyler. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): Nötrino osilasyon diyagramı Sınıf-içi Tartışma (5 dk): “Kütlesiz mi, hafif mi?” Kısa Sınav 2 (15 dk.): Ters yüz edilmiş öğrenme (flipped learning) yöntemi çerçevesinde, ders başında, öğrenciye verilen ön hazırlık görevinde yer alan konuları içeren bir kısa sınavın yapılması. 1. Nötrino deneylerinin araştırılması. 2. NOvA/DUNE projeleri incelenmesi Kaynak: Quarks and Leptons – F. Halzen & A. Martin – Bölüm 6 Ek Kaynak: Review of Particle Physics (Neutrino Section) – Particle Data Group – Online.
11Konu Anlatımı: Higgs bozonu ve mekanizması. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): Kütle kazanımı şeması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): Higgs bozonun keşfinin önemi.1. Higgs mekanizmasının öğrenilmesi. 2. 2012 Higgs keşfinin araştırılması Kaynak: Modern Particle Physics – Mark Thomson – Bölüm 6 Ek Kaynak: Higgs Fact Sheet – CERN – Online.
12Konu Anlatımı: Standart Model ötesi teoriler (SUSY). Sınıf-içi Uygulama (5 dk): SUSY parçacıkları tablosu. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): “Karanlık madde bulunabilir mi?”1. SUSY temel kavramlarının incelenmesi. 2. Alan-parçacık dualitesi araştırılması Kaynak: Introduction to Elementary Particles – David Griffiths – Bölüm 5 Ek Kaynak: An Introduction to QFT – Peskin & Schroeder – Bölüm 1.
13Konu Anlatımı: Uzun Ömürlü Parçacıklar ve Yeni Fiziğe Açılan Kapılar. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): Erken evren senaryoları. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): Madde–antimadde asimetrisi..1. Karanlık madde araştırılması. 2. Deneysel arayışların incelenmesi Kaynak: Quarks and Leptons – Francis Halzen & Alan Martin – Bölüm 7 Ek Kaynak: Dark Matter Outreach – CERN – Online.
14Konu Anlatımı: Güncel deneyler ve gelecekteki hızlandırıcı projeleri. Sınıf-içi Uygulama (5 dk): FCC/ILC proje karşılaştırması. Sınıf-içi Tartışma (5 dk): “LHC sonrası ne olacak?”1. Gelecek hızlandırıcı projeleri araştırılması. 2. CERN & KEK planlarının incelenmesi Kaynak: Introduction to Elementary Particles – David Griffiths – Bölüm 6 Ek Kaynak: Future Collider Reports – CERN – Online.
15Öğrenci sunumlarının dinlenmesi.1. Sunum konularını hazırlamak, sunum provası yapmak. 2. Seçilen konular üzerine (ör. doğrusal hızlandırıcılar, dairesel hızlandırıcılar, huzme dinamiği, sinkrotron ışınımı, Türkiye’deki hızlandırıcı tesisleri, tıpta ve endüstride uygulamalar) sunum slaytlarını hazırlamak ve tamamlamak. 3. Sunumların gerekli süre ve yapıya uygunluğunu sağlamak için prova yapmak. 4. Seçilen konuyla ilgili ders kitabı ve önerilen kaynakları gözden geçirmek.
16Final

Değerlendirme Sistemi

EtkinliklerSayıKatkı Payı
Devam/Katılım145
Laboratuar
Uygulama
Arazi Çalışması
Derse Özgü Staj
Küçük Sınavlar/Stüdyo Kritiği210
Ödev210
Sunum/Jüri115
Projeler
Seminer/Workshop
Ara Sınavlar120
Final140
Dönem İçi Çalışmaların Başarı Notuna Katkısı
Final Sınavının Başarı Notuna Katkısı
TOPLAM100

AKTS İşyükü Tablosu

EtkinliklerSayıSüresi (Saat)Toplam İşyükü
Ders Saati143
Laboratuar
Uygulama
Arazi Çalışması
Sınıf Dışı Ders Çalışması143
Derse Özgü Staj
Ödev22
Küçük Sınavlar/Stüdyo Kritiği22
Projeler
Sunum / Seminer124
Ara Sınavlar (Sınav Süresi + Sınav Hazırlık Süresi)115
Final (Sınav Süresi + Sınav Hazırlık Süresi)120
Toplam İşyükü :
Toplam İşyükü / 30(s) :
AKTS Kredisi :
Diğer NotlarYok